Wie door de gemiddelde Nederlandse stad fietst, is gewend aan een horizon die zo plat is als een dubbeltje. Maar wie Hilversum doorkruist, merkt het direct aan de kuiten: dit is een ander type landschap. Hilversum ligt op de flanken van een stuwwal, een natuurlijk monument uit de voorlaatste ijstijd dat de stad een on-Nederlands karakter geeft.
Een erfenis van 150.000 jaar oud
Het glooiende landschap van Hilversum is niet aangelegd door landschapsarchitecten, maar door de brute kracht van de natuur. Tijdens het Saalien (de voorlaatste ijstijd, zo’n 150.000 jaar geleden) schoof een enorme ijskap vanuit Scandinavië over Nederland. Deze gletsjers werkten als gigantische bulldozers die de bevroren ondergrond omhoog stuwden.
Het resultaat? De Gooise stuwwal. Waar de rest van Noord-Holland grotendeels bestaat uit vlakke polders en zeeklei, ligt Hilversum op een stevige rug van zand en grind. Dit hoogteverschil – met toppen tot wel 30 meter boven NAP – bepaalt tot op de dag van vandaag hoe we in de stad wonen, bouwen en leven.
Architectuur die de heuvel volgt
In buurten zoals de Boomberg, de Trompenberg-Noord en Trompenberg-Zuid en het Raadhuiskwartier is de invloed van de ijstijd direct zichtbaar in het straatbeeld. Hier vind je geen strakke, kaarsrechte stratenblokken, maar wegen en laantjes die meebuigen met de contouren van het landschap.
Veel Hilversumse villa’s en woningen maken slim gebruik van deze glooiing. We zien prachtige voorbeelden van:
- Split-level woningen: Waarbij de verschillende verdiepingen verspringen om de helling van de grond te volgen.
- Souterrains: Waarbij de voorkant van het huis op straatniveau ligt, maar de achtertuin een verdieping lager begint, wat zorgt voor unieke doorkijkjes en lichtinval.
- Zichtlijnen: Architecten zoals W.M. Dudok begrepen de waarde van het reliëf; zij plaatsten gebouwen vaak zó dat ze de hoogte accentueerden of juist beschutting boden in de luwte van een heuvel.
Tuinieren op niveau
Wonen op de stuwwal brengt ook uitdagingen met zich mee, vooral voor de tuinliefhebber. Een “vlak gazon” is in sommige Hilversumse buurten een zeldzaamheid. In plaats daarvan zien we creatieve oplossingen met terrasvorming, keermuren en rotstuinen.
Bovendien is de bodem hier anders. Omdat we op een dik pakket zand wonen, is de grond extreem waterdoorlatend. Terwijl ze in Amsterdam vechten tegen het grondwater, loopt het regenwater in Hilversum direct de bodem in, richting de diepe reserves onder de stuwwal. Dit betekent dat Hilversumse tuinen in de zomer sneller uitdrogen, maar dat bewoners zelden last hebben van natte voeten.
De luxe van de “Hoge Grond”
Historisch gezien was wonen op de stuwwal een teken van welstand. In de 19e eeuw ontvluchtten rijke Amsterdammers de vochtige, drassige stad om in Hilversum de “gezonde, hoge lucht” op te zoeken. De hogere ligging betekende droge kelders, minder muggen en een indrukwekkend uitzicht over de omliggende heidevelden – die feitelijk de onbebouwde delen van dezelfde ijstijd-erfenis zijn.
Wonen in Hilversum is wonen met een derde dimensie. De glooiingen herinneren ons dagelijks aan de enorme krachten die ons land ooit hebben gevormd. Of je nu naar je werk fietst en net even harder moet aanzetten, of vanuit je woonkamer over een gelaagde tuin uitkijkt: de stuwwal geeft Hilversum een ziel die je (bijna) nergens anders in de regio vindt.
